ศูนย์นวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว

การสำรวจปริมาณ Aflatoxin ในข้าวที่เก็บรักษาในระดับเกษตรกรและเพื่อการค้า

ไพฑูรย์ อุไรรงค์ เครือวัลย์ อัตตะวิริยะสุข ณัฐหทัย เอพาณิช กิติยา กิจควรดี ศิริวรรณ ตั้งวิสุทธิจิต สมศักดิ์ ทองดีแท้ ยุวดา เกิดโกมุติ และ วิเชียร เพชรพิสิฐ

รายงานวิจัยประจำปี 2539 ศูนย์วิจัยข้าวปทุมธานี สถาบันวิจัยข้าว กรมวิชาการเกษตร

2539

บทคัดย่อ

การทดลองนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจและวิเคราะห์ปริมาณสาร Aflatoxin ในข้าวชนิด

ต่าง ๆ ที่เก็บรักษาในระดับเกษตรกร และระดับผู้ส่งออกข้าวต่างประเทศ เนื่องจากตลาดค้า

ข้าวของโลกในอนาคตจะมีการแข่งขันกันสูง ข้าวที่มีคุณภาพดีตรงตามความต้องการของ

ตลาดเท่านั้นที่จะสามารถแข่งขันในตลาดโลกได้ ปัจจัยหนึ่งที่เป้นตัวชี้ถึงคุณภาพข้าวที่ดี

คือ ต้องปลอดจากสารพิษต่าง ๆ โดยเฉพาะ Aflatoxin ซึ่งเป็นสารพิษที่สำคัญมากตัวหนึ่ง

ที่ต้องไม่มีปนเปื้อนอยู่ในสินค้าเพื่อการบริโภค เพราะเป็นสารที่ก่อให้เกิดอันตรายอย่างมาก

ต่อผู้บริโภค จึงต้องทำการสำรวจปริมาณสารพิษ Aflatoxin โดยมีเป้าหมายเพื่อได้ข้อมูล

ปริมาณสาน Aflatoxin ที่มีปะปนในข้าวสำหรับใช้เป็นแนวทางในการวางแผนป้องกันแก้

ไขต่อไป  วิธีดำเนินงาน เก็บรวบรวมข้าวชนิดต่าง ๆ จากโรงเก็บของเกษตรกร โรงสีและโก

ดังผู้ส่งออกข้าวไปต่างประเทศในเขตภาคกลาง นำตัวอย่างข้าวไปตรวจวิเคราะห์หาปริมาณ

เชื้อราและสารพิษ Aflatoxin ในห้องปฏิบัติการ โดยแบ่งการสำรวจเก็บตัวอย่างออกเป้น 2

ขั้นตอน ซึ่งตอนแรกเป็นการสำรวจในระดับผู้ส่งออกข้าวไปต่างประเทศ ถ้าพบว่ามีปริมาณ

สารพิษ Aflatoxin ปะปนอยู่ในข้าวส่งออกจะดำเนินการสำรวจในขั้นตอนที่สองคือ ระดับ

โรงสีและเกษตรกร  ผลงานที่ปฏิบัติมาแล้ว รวบรวมข้อมูล รายชื่อบริษัทผู้ส่งออกข้าวต่าง

ประเทศ จำนวนโกดังและขนาดความจุของโกดัง นำข้อมูลมาจัดทำแผนการออกเก็บตัวอย่าง

แล้วออกไปเก็บตัวอย่าง นำไปวิเคราะห์ในห้องปฏิบัติการและทดลองเก็บเกี่ยวข้าวที่ระยะสุก

แก่ในศูนย์วิจัยข้าวปทุมธานี นำไปนวดทันทีแล้วบรรจุใส่กระสอบ นำไปวางเรียงเป็นกอง

สี่เหลี่ยมผืนผ้าบนลานตากข้าวทิ้งไว้เป็นเวลา 2 อาทิตย์ สุ่มตัวอย่างตามจุดต่างๆ ของกอง

ตัวอย่างละ 15 กก. นำไปตรวจวิเคราะห์หาปริมาณสารพิษ Aflatoxin ตลอดจนจำนวนและ

ชนิดของเชื้อรา สรุปผลการทดลอง ขณะที่กำลังอยู่ในระหว่างทะยอยออกเก็บตัวอย่างตาม

โกดังส่งออกและส่งตัวอย่างไปวิเคราะห์ผลในห้องปฏิบัติการ สำหรับการทดลองเก็บข้าว

เปลือกที่เก็บเกี่ยวใหม่ ๆ ไว้ในกระสอบกองเรียงไว้บนลานตากเมล็ดเป็นเวลานาย 14 วัน เก็บ

ตัวอย่างไปวิเคราะห์ พบว่ามีเชื้อราเกิดขึ้นจำนวน 6 ชนิด อาทิ เช่น A. flavas, Curvularia

lunata เป็นต้นและมีปริมาณเชื้อรามากน้อยแตกต่างกันตั้งแต่ 1%-56% แต่แม้จะเกิดเชื้อรา

มากมาย แต่ไม่พบสารพิษ Aflatoxin ในข้าวเปลือกทั้งหมด