ศูนย์นวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว

ผลกระทบของอุณหภูมิ คาร์บอนไดออกไซด์ และเอทธิลีนที่มีต่อคุณภาพของดอกกล้วยไม้สกุลหวาย

จงวัฒนา พุ่มหิรัญ

วิทยานิพนธ์ วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต (เกษตรศาสตร์) สาขาพืชสวน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 2532. 86 หน้า.

2532

บทคัดย่อ

อัตราการหายใจของช่อดอกกล้วยไม้สกุลหวาย 6 พันธุ์ คือ ปอมปาดัวร์ วอลเตอร์ โอมาย ไวท์แอนเจิล แพนด้า บอม # 16 และ บอม # 28 มีรูปแบบคล้ายคลึงกัน คือ มีลักษณะขึ้นลงเป็นจังหวะประจำวัน (circadian rhythm) โดยมียอดอัตราการหายใจเกิดขึ้น 2-3 ครั้ง ทั้งนี้ยอดแรกเกิดขึ้นขณะที่ดอกเริ่มแย้มหลังจากเก็บเกี่ยว 1 วัน ซึ่งเกิดเฉพาะในวอลเตอร์ โอมาย บอม # 16 และ บอม # 28 ยอดที่ 2 เกิดขึ้นขณะที่ดอกบานเต็มที่ ซึ่งอยู่ในช่วงหลังจากเก็บเกี่ยว 3 วัน และยอดที่ 3 เกิดขึ้นเมื่อดอกเริ่มโรย ซึ่งเป็นขณะเดียวกับที่ดอกต่อ ๆ ไปเริ่มแย้มในวันที่ 6 หลังจากเก็บเกี่ยว ส่วนอัตราการผลิตเอทธิลีน (C₂H₄) ของช่อดอกหวายทั้ง 6 พันธุ์นั้น มีรูปแแบคล้ายคลึงกันโดยเริ่มต้นผลิตในอัตราต่ำแล้วเพิ่มขึ้นสูงสุดเป็นยอดก่อนดอกบานเต็มที่ 1 วัน หรือตรงกับระยะที่ดอกบานเต็มที่ ซึ่งอยู่ในช่วง 2-3 วัน หลังจากเก็บเกี่ยว หลังจากนั้นก่อนดอกโรยมีอัตราการผลิต C₂H₄ เพิ่มขึ้นเล็กน้อยในวันที่ 6 หลังจากเก็บเกี่ยวแล้วลดลง ทั้งนี้วอลเตอร์โอมายมีอัตราการหายใจและการผลิต C₂H₄ สูงที่สุด โดยมีอัตราการหายใจคาย CO₂ 133มิลลิลิตร/กิโลกรัม/ชั่วโมง และมีอัตราการผลิต 3.5 ไมโครลิตร/กิโลกรัม/ชั่วโมง รองลงมา คือ ปอมปาดัวร์ ไวท์แอนเจิล แพนด้า บอม# 16 และ บอม # 28 สำหรับดอกย่อยวัยต่าง ๆ คือ ดอกตูม เริ่มแย้ม แย้ม และบาน ซึ่งตัดจากช่อดอกของปอมปาดัวร์ และวอลเตอร์โอมาย ต่างก็มีอัตราการหายใจและการผลิต C₂H₄ ในรูปแบบเช่นเดียวกับช่อดอก

เมื่อเก็บรักษาช่อดอกปอมปาดัวร์ และวอลเตอร์โอมายแบบแห้งและแบบเปียกไว้ ณ อุณหภูมิ 5^o 10 ^o 13 ^o 15 ^o และ 18 ^o ซ. เป็นเวลา 1 3 5 และ 7 วัน แล้วนำออกมาปักแจกันในน้ำกรอง ณ อุณหภูมิห้อง (RT) 31+2 ^o ซ. ความชื้นสัมพัทธ์ (ชสพ.) 68+5% ปรากฏว่า การเก็บแบบเปียกให้ผลดีกว่าการเก็บแบบแห้งในหวายทั้ง 2 พันธุ์ อุณหภูมิ 10 ^o และ 13 ^oซ. เหมาะในการเก็บรักษาปอมปาดัวร์ แม้จะเก็บรักษานาน 7 วันแล้ว ยังคงมีอายุการปักแจกัน 4-5 วัน และ 10 ^o ซ. เหมาะในการเก็บรักษาวอลเตอร์โอมาย หลังจากเก็บรักษานาน 7 วันแล้ว ยังคงมีอายุการปักแจกัน 2 วัน เมื่อเก็บรักษาที่อุณหภูมิต่ำกว่าอุณหภูมิดังกล่าว ทำให้เกิด chilling injury โดยดอกเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล

เมื่อเก็ยรักษาดอกย่ยอวัยตูมและวัยบานของปอมปาดัวร์และวอลเตอร์โอมายในชวดแก้วปิดสนิทแล้วเติม CO₂ 0 10 20 40 และ 60%วางไว้ที่อุณหภูมิ 25 ^o ซ. เป็นเวลานาน 4 วัน พบว่า พวกที่เติม CO₂ นั้นมีสภาพดีกว่า control แต่มีแนวโน้มทำให้การบานเพิ่มของดอกตูมลดลง แต่ CO₂ ความเข้มข้นสูงกลับเป็นพิษต่อเนื้อเยื่อของดอก โดยปอมปาดัวร์เปลี่ยนเป็นสีน้ำเงินหรือสีคล้ำ และต่อมาเป็นสีน้ำตาลและสีซีดจาง ซึ่งดอกบานที่มีวัยอ่อนกว่าตอบสนองได้เร็วกว่าดอกบานที่มีวัยแกกว่า และดอกตูมที่มีวัยแก่กว่าตอบสนองได้เร็วกว่าดอกตูมที่มีวัยอ่อนกว่า และทำให้วอลเตอร์โอมายเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลหรือคล้ำขึ้น  ซึ่งดอกตูมที่มีวัยอ่อนตอบสนองได้เร็วที่สุด เมื่อทำการเก็บรักษาดอกทั้งช่อของหวายทั้ง 2 พันธุ์ดังกล่าวเช่นเดียวกับดอกย่อย ปรากฏว่า CO₂ 10-20% มีแนวโน้มยืดอายุการปักแจกันของปอมปาดัวร์และวอเตอร์โอมายนานกว่า control 1-2 วัน ตามลำดับ

เมื่อให้ช่อดอกปอมปาดัวร์และวอเตอร์โอมาย ได้รับ C₂H₄ ความเข้มข้นต่าง ๆ ในเวลาต่าง ๆ กันนั้น พบว่าการได้รับ C₂H₄ 0.25 ppm เป็นเวลานาน 36 ชม. ทำให้ปอมปาดัวร์ที่บานอยู่หุบ โดยดอกที่มีวัยอ่อนกว่าจะหุบก่อนดอกที่มีวัยแก่กว่าตามลำดับ ถ้าความเข้มข้นของ C₂H₄ มากถึง 32 ppm ในเวลา 24 ชม. ไม่เพียงแต่ทำให้ดอกบานหุบ ยังทำให้ดอกฟุบและร่วง ส่วนวอลเตอร์โอมายนั้นเมื่อได้รับ C₂H₄ 0.25 ppm เป็นเวลานาน 36 ชม. ดอกตูมเปลี่ยนเป็นสีเหลืองขณะที่ดอกบานยังปกติ และพบว่าพวกที่ได้รับ C₂H₄ 4.0 ppm มีดอกบานหุบ ดอกจะฟุบและเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเมื่อได้รับ C₂H₄16 หรือ 32 ppm เป็นเวลา 24 ชม. เมื่อได้รับ C₂H₄ 0.25 ppm เป็นเวลาไม่ต่ำกว่า 16 ชม. ทำให้ดอกบานของปอมปาดัวร์หุบเมื่อปักแจกันได้ 4 วัน และทำให้ดอกตูมของวอลเตอร์โอมายเปลี่ยนเป็นสีเหลือง ส่วนพวกที่ได้รับ C₂H₄ เป็นเวลานานถึง 24 ชม. มีอายุการปักแจกันสั้นกว่า control 2-3 วัน การตอบสนองต่อ C₂H₄ ที่ให้จากภายนอกของหวายทั้ง 2 พันธุ์นั้น ดอกที่มีวัยอ่อนกว่าจะตอบสนองต่อ C₂H₄ ได้เร็วกว่าดอกที่มีวัยแก่กว่าไม่ว่าดอกตูมหรือดอกบาน

การเก็บรักษาหวายปอมปาดัวร์และวอลเตอร์โอมาย เป็นเวลานาน 7 วัน ที่อุณหภูมิ 10 ^o ซ. พวกที่แช่โคนก่านในน้ำกรองที่บรรจุในหลอดพลาสติก ซึ่ง pulsing ก่อนเก็บรักษาในสารละลายกระตุ้น (pulsing solution) หรือพวกที่แช่ในโคนก้านใบในสารละลายปักแจกัน (holding solution) ที่บรรจุในหลอดพลาสติก ซึ่งมีทั้งพวกที่ pulsing และไม่ได้ pulsing ให้ผลไม่ดีกว่า control แต่พวกที่แช่โคนก้านดอกในน้ำกรองและใส่วัสดุดูดซับแก๊ส C₂H₄ (ethylene absorbent, EA) ในถุงบรรจุดอกไม้ ทั้ง 2 พันธุ์มีคุณภาพดีกว่า control โดยปอมปาดัวร์และวอลเตอร์โอมาย มีอายุการปักแจกันนานกว่า control 2-2.6 และ 1.0 วัน ตามลำดับ และจากการตรวจวัด แก๊ส C₂H₄ ในถุงบรรจุดอกไม้ที่ใส่ EA  ดังกล่าวนั้น พบว่า C₂H₄ มีความเข้มข้น 0.005-0.025 และ 0.005-0.010 ppm ในขณะที่ control มี C₂H₄ เข้มข้นมากกว่า 3.6-7.0 และ 14.15 เท่า ตามลำดับ